Over de kersttijd in Zweden

Zweedse kinderen wachten ongeduldig op "Jultomten" (de kerstman). Dat is een kabouter wiens slede getrokken wordt door de "Julbocker", dat zijn de geiten van Thor. Hij is in rood gekleed en draagt een dikke zak op zijn rug.

De kerstviering in Zweden begint met de Adventsperiode. Op de eerste Advent verschijnt overal raamverlichting, adventsterren en men hangt “julbonader” op, dit zijn een soort posters of geborduurde wandkleden met winter-/kerstafbeeldingen. Er worden kerstgordijnen opgehangen. Hyacinten, amaryllissen, kerststerren en tulpen prijken in alle huizen. Op de buitendeur hangt men sparrentakken op. Velen zetten een “advents-låda” op tafel. Dit is een bakje met 4 kaarsen op een rij en vaak versierd met lingon-takjes en/of rendierenmos. Buiten wordt een kerstboom gezet met lampjes en een of meerdere “julkärver” (een bos haver) voor de vogels. Op de TV wordt “julkalender” uitgezonden, een soort sinterklaasjournaal voor de advent. De winkels hebben “julskyltning”. Alle winkels brengen voor deze dag de etalages in kerststemming en zijn open met feestelijkheden. Vaak is er markt of braderie. Hier kun je veel kerstspullen kopen zoals zalm, geitenkaas, tunnbröd, pepparkakor, kunstnijverheid. Op de markt staan niet alleen marktkooplui, maar ook schoolklassen, sportclubs, scouts enz. Deze hebben vaak de loterijtjes, koffieservering etc. in de hand. Op deze feestelijkheden loopt vaak een “tomte” (kerstman) rond. Ook komt er vaak een Lucia-optocht langs.

Men begint met het grote kerstbakken. Er moeten verschillende soorten brood gebakken worden in kunstige vormen, hårdbröd en tunnbröd. Verder minstens 7 verschillende soorten kleine koekjes, kleine broodjes en bolletjes en dan nog allerlei snoep en suikergoed. Vooral het bakken is nog altijd een must om zelf te doen. Men trekt ook eigen kaarsen. Ook dikke grote die dan de hele kerstnacht kunnen branden. Men dacht vroeger dat op deze manier het huis beschermd zou worden tegen het kwade. Het huis wordt versierd met beeldjes van Lucia en Tomtes. Na Lucia komen ook de kerststalletjes te voorschijn. Deze zijn vooral de laatste jaren weer in opkomst en er wordt weer meer aandacht besteed aan de geboorte van het kindje Jezus. De dag voor kerstavond wordt vaak betiteld als “lille julafton” of “Doppardag”. Dit laatste omdat men ’s avonds brood in de bouillon doopt die is overgebleven van het koken van de ham. Deze dag begint met het eten van “tomtegröt” (rijstepap). Daarna wordt de ham gekookt, de kerstboom binnen gezet en versierd met o.a. Zweedse vlaggetjes, lampjes, glitter, kerstballen en “smällkarameller”. Vaak staat er een “julbock” (kerstbok) onder de boom. Deze is gemaakt van stro. Vroeger werd er ook gestrooid met stro of fijn gehakte sparrentakken, maar dit is verboden door de brandweer aan het eind van de 18 de eeuw. Buiten zetten ze marchaller (kaarsen in blik) neer en daarna is het tijd om met het hele gezin naar Donald Duck in Kerstsfeer te kijken. Dit is al zo sinds de TV begon uit te zenden.
En dan ……….komt JULTOMTEN met de cadeautjes. Op de cadeautjes staat een rijmpje dat op de inhoud slaat. Ook staat er op elk cadeautje van wie je het krijgt. Tegenwoordig ziet de jultomte er uit als santa claus, maar vroeger was hij meer in grauwe kleuren gekleed en werd gårdstomte (boerderij /huis kabouter) genoemd. Dit omdat hij het hele jaar door op de boerderij lette. Hij zorgde voor de beesten dat ze gezond waren, dat er water in de bron was en dat het huis niet in de brand ging.
Met kerst was het belangrijk om een schaal met rijstepap buiten te zetten, zodat hij in een goed humeur was. De pap was bedoeld als een soort loon voor het afgelopen jaar. Als er geen pap was of het niet goed was, dan kon hij erg boos worden en verhuisde hij of maakte de beesten ziek en bluste geen kleine beginnende brandjes meer.
Nadat jultomten weer gaat en de cadeautjes uitgepakt zijn, wordt er rond de kerstboom gedanst en gezongen. Hierna is het tijd voor ”julbordet”. Dit is een soort lopend buffet. Hierop staan o.a. kleine gehaktballetjes, worstjes in allerlei soorten en maten, ham, stokvis, zalm, verschillende soorten haring, geiten- en koeienkaas, messe, de verschillende soorten brood, kaaskoek, pank /rörost, varkenshoofd, varkenspootjes, kalfszult, rode bietensalade, rode kool, gekookte boerenkool en nog veel meer. Als drinken is er julmust (lijkt op cola maar is zoeter en schuimt meer), kerstbier en sprit (sterke drank). Op kerstochtend staat een deel vroeg op om naar de “julotta” te gaan, een dienst met veel kaarslicht en veel zang. Eerste kerstdag doet men het rustig aan en gaat nog langs bij familie of vrienden. Tweede kerstdag is weer een gewone dag , de grote winkels gaan weer open en je kunt je cadeautjes ruilen. Op 13 januari is het Tjugonde Knut. Dan is het kerstfeest slut (over). De kerstboom gaat naar buiten. Ook dan komt de kerstman nog eens langs met wat snoep en/of een klein cadeautje.

Byte av elmätare

"Byte av elmätare", dit was het onderwerp van een brief die we onlangs van E-ON kregen. Het betekent: "Vervangen van de electriciteitsmeter". Iedereen krijgt een nieuwe, een die op afstand afgelezen kan worden. Er stond ook in dat we binnenkort benaderd zouden worden door een installatiebureau om hiervoor een afspraak te maken. Jeetje, hoe moet dat nu weer. Kijk, de aangifte voor de onroerengoedbelasting kon ik nog wel van hier uit zelf doen, maar hiervoor kan je natuurlijk niet even op en neer. Dan is daar weer Christien!!! Misschien willen jullie wel eens een "gezicht" bij de naam Christien, wel Christien staat hier dus bovenaan en op de foto eronder links. Wat ben ik haar dankbaar dat ze zich toen kwam voorstellen. Zij zag natuurlijk wel in dat het handig is als je daar iemand kent wanneer je ergens hulp bij nodig hebt. Niet alles is vanuit Nederland te regelen. Dus de brief gescand en naar Christien gemaild. Dan heeft ze alle benodigde gegevens, zoals klantnummer, meternummer e.d. Ze mailde terug dat ze dan alle meters tegelijk zou regelen. Die van hunzelf, die van ons en van nog meer Hollanders die een huis in de omgeving hebben. Ze heeft het er weer druk mee gehad. Vorige week mailde ze dat de meter was vervangen. Dat ze door 30 cm. sneeuw naar de voordeur moesten. Gelukkig niet ver van de weg. Bij een ander huis waar ze de sleutel van heeft moesten ze wel 250 meter "waden" door de sneeuw. In huis was als prima in orde. Het was er -5 graden. In de badkamer was het boven nul. Ze heeft de timers van de lampen weer gelijk gezet. Ze gaat er ook nog een kerstverlichting in het raam zetten (zo'n trapje). Dus kortom............als we Christien toch niet hadden met z'n allen! En haar blog is ook weer zo leuk om te lezen (adres bericht 5 juli).

Rushy

En dan hebben we Rushy alweer 3 maanden en wel op Sinterklaas zijn verjaardag! We hebben haar 5 september uit het asiel gehaald ....... dus! Het is een enorm lieve, nogal onzekere hond. Ze was eerst alleen op mij, maar gelukkig is ze in de loop van een maand of twee ook gek op Peter geworden! Dat kun je hierboven ook wel zien. Ze is meer op vrouwen dan op mannen, dat zeiden ze al in het asiel. Als we met z'n 3-en zijn is het een perfecte lieve gemakkelijke hond. Daarbuiten heeft ze wel wat lastige trekjes.

Bang van grote honden. Ze was ook bang van landbouwwerktuigen. Wat dat betreft viel ze natuurlijk met haar neus in de boter, in het najaar, de oogsttijd. Dan rijden die voertuigen af en aan. Ze kromp dan helemaal in elkaar als er zo'n ding voorbij reed als ik haar uitliet. Ik heb constant net gedaan of ik gek was, dus niet troosten, maar gewoon doorlopen. Laten zien dat ik er niet bang voor ben. En warempel, dat heeft goed geholpen. Het doet haar nu niet veel meer.

Dan had (heeft) ze nog het schoenen- en broekspijpen bijten. Dat doet ze niet naar ons, maar naar iedereen die hier nog niet meer dan een keer of drie is geweest. Heel vervelend. Een beetje angstbijten, niet vals. Een halsband gekocht met een kokertje eraan die pufjes geeft als je op een knopje op de afstandsbediening drukt. Nog te volgen? Dus als we weten dat er iemand komt, dan ruim van te voren de halsband om en afstandsbediening in je broekzak. Zodra ze wil gaan bijten op het knopje drukken. Ze krijgt een pufje in haar gezicht. Daar schrikt ze een beetje van en is dus afgeleid van hetgeen ze van plan was te gaan doen. Dit helpt zo goed dat het nu vaak al voldoende is als ze desbetreffende halsband met kokertje om heeft. Dan gaat ze afwachtend naast me staan als er iemand binnenkomt. Soms moet ik nog ingrijpen. Ik hoop dat het op de lange duur niet meer nodig zal zijn. Maar ondanks dit zijn we stapel op haar en deze dame gaat dus noooooooiiiiiiiiiiiiiiit meer terug naar het asiel. Toen we haar pas hadden zijn we gelijk naar de dierenarts gegaan voor een rabiës-inenting. Ze moet antistoffen opbouwen, anders mag ze niet mee naar Zweden. Als het goed is heeft ze genoeg antistoffen opgebouwd in februari. Dan moeten we terugkomen en dan neemt de dierenarts bloed af voor de bloedtest. Deze wordt in België gedaan. Hopelijk gaat het vlot, want waarschijnlijk gaan we al ergens in de 2e helft van april. Zal wel weer even wennen zijn voor tante Rushy. Ik heb trouwens nog nooit zo'n gemakkelijke hond meegemaakt bij de dierenarts. Het doet haar totaal niks. Dat is hartstikke fijn! Had vroeger Spetter, die moest je van te voren een pilletje geven, die was precies tegenovergesteld bij een bezoek aan de dierenarts, maar ook zo lief, was stapel op hem!

Diepvriesbed

Gek idee eigenlijk, dat ons huis daar nu in de diepvries staat. Afgelopen week vroor het 's nachts een keer rond de twintig graden. Aangezien we het hele huis koud hebben gegooid op de badkamer na, moet alles bevroren zijn. Gek idee moet ik zeggen. Dus ook bijv. de theezakjes in de keuken. Zou dat dan nog smaken? De badkamer is ook wel afgetapt, maar de loodgieter zei dat we de electrische radiator daar het beste op de laagste stand aan konden laten. Geen idee of het dan vorstvrij blijft. Het nut zag ik niet helemaal. Hooguit voor het water dat nog onderin de toiletpot staat. Daar heeft hij wel antivries in gedaan, maar dat is de enige reden die ik kan bedenken. Maar in Zweden is de lucht erg droog. Dat merkte ik ook erg mijn huid. Het huis is ook droog, dus bang voor muffe dingen achteraf ben ik niet.

Christien heeft trouwens weer mooie foto's op haar weblog geplaatst. De moeite waard op te kijken. Haar blogadres staat in het archief bij 5 juli.

Vitterhuset

Over 'Vitterhuset' had ik ook nog niet geschreven. Het stond aangegeven langs de weg tussen Åsele en Gafsele. We waren er al zo vaak langsgereden dat we op een keer besloten toch maar eens van de weg af te gaan en te zien wat dat 'Vitterhuset' nu toch eigenlijk is. Op een gegeven moment hield de smalle zijweg op bij een meer en liep dus eigenlijk dood. Prachtig uitzicht trouwens!!!
Jammer, je moet nu te voet verder. Op zich helemaal niet erg, maar voor Peter is het niet begaanbaar en ik moet dus alleen. Foto's nemen dus, want dan kan hij het ook zien. Het was nog een aardige tippel. Allereerst kwam ik de spookachtige dames tegen! Ha, ha, wel leuk.

Aangekomen bij de bezienswaardigheid blijken het gigantische keien te zijn die zo liggen, dat het een afdak is. Volgens de Zweedse sage leven daar dus een soort van spoken.
Het was in het echt trouwens wel indrukwekkend hoor die enorme steenmassa's.
De laatste foto is genomen vanaf 'Vitterhuset' naar de plaats waar Peter (aan de overkant) met de auto stond (bij dat roodachtige gebouwtje).

Gon

De eerste sneeuw in Gafsele en nog even over de windmolens

De eerste sneeuw is gevallen in Gafsele, dus vandaag op 29 oktober. De eerste sneeuw is vroeg dit jaar, maar ik zag het duidelijk op de webcams van Åsele (ik kijk iedere dag). Zag gisteren ook al op de neerslagverwachting van Meteox.nl. dat het eraan zat te komen. Ook in Duitsland, Zwitserland zou wat sneeuw vallen. Maar goh, zou er best wel even willen zijn bij ons huis. Eens kijken hoe alles er uitziet onder dat dunne witte dekentje. Sprookjesachtig. Kakelugn aanmaken, kaarsjes, wijntje. Wat zien we hier nu nog sneeuw??!! Afgelopen winter wist Nederland niet hoe snel ze veel foto's moesten schieten toen 's morgens alles een keer wit was van de bevroren rijp.
Bovenstaande foto is toen door mij genomen. Achter de schuren achter ons huis ligt een terras, met gras, riet en water. Daar is de foto genomen. In Gafsele heb ik zelf nog geen foto's in de sneeuw kunnen maken, de foto bovenaan deze site is nog van de makelaar vorig jaar maart. Maar goed, twee maanden geleden zat ik daar in Gafsele nog heerlijk in het zonnetje achter de keuken in een T-shirt buiten, nu dus sneeuw. In Luleå, dat 500 km hogerop ligt, ligt volgens mij nog geen sneeuw.
Ik las op de weblog van Christien trouwens dat ze nog steeds dagelijks langsrijden met windmolenonderdelen (zie in mijn blogarchief 15 aug.). Dat moet me dan wel een windmolenpark worden zeg!
Christien schreef: "Er is nl. een groot windmolenpark in opbouw dat ergens in Dorotea op de fjällen gebouwd gaat worden. Volgens mij bij Borgafjället in de buurt en wel heel wat windmolens die daar gebouwd gaan worden. Heb geen idee hoeveel precies, maar heel wat te zien na het transport dat er voorbij komt hier bij ons. De molens worden gebouwd in Denemarken en gaan dan via zeetransport naar Örnskoldsvik toe. Daar is nl. een diepe zeehaven, zodat de diepe schepen met hun zware lasten daar kunnen binnen varen. Daar worden dan de grote stukken op extra zware en brede vrachtwagens gelast die dan met speciale begeleidauto's naar boven komen om hier dan in de fjällen opgezet te worden. (meer dan 60 ton per auto is niets). Alle wielen van de grote vrachtauto's zijn apart te sturen zodat ze op die manier toch een bocht op een min of meer normale manier kunnen maken. Het zijn iedere keer 2 verschillende transporten voor 1 windmolen, t.w. het onderstuk en boven de motor/stuurhuis gedeelte. Dat is het eerste transport van 2 vrachtauto's. De andere is dan met 3 auto's, daar zijn dan de 3 wieken op geplaatst. Elke transport dan met 4 begeleidingsauto's voor het afsperren en vrij maken van de wegen. Oh trouwens al die chauffeurs zijn speciale mensen uit Denemarken die ook bij de opbouw van de windmolens aanwezig zijn. Dus monteurs ter plaatse. Die doen dus alles zelf daar, incl. transport van die grote 16 wielers........Petje af hoor!"

Het beloofde verhaal van Peter

In mijn bericht van 3 september beloofde ik dat Peter een verhaaltje zou schrijven over een deel van de terugreis. Het heeft langer geduurd dan toen beloofd door allerlei drukte, maar hier is het dan:

Het afsluitende verhaal van Captain Woodleg...

Tijdens de tweede reisdag die ons langs de Oostzee kust deed gaan, kreeg ik heimwee naar een paar havensteden; Kalmar en Sölvesborg.

Kalmar is een haven die we vroeger zo'n 5 keer per jaar aandeden om hout te laden, iets anders had men er toen niet. Nu, 15 jaar later, liggen er twee schepen met een vlag op het achterschip met een zon erin, de een lag hout te laden, de andere oud ijzer. Om en op de oude haven had men de gebouwen keurig in oude staat teruggebracht met een goed uitziende jachthaven met clubhuis en barretjes. Uiteraard heeft men nu ook een verkeerspost om het scheepvaartverkeer door de 'Kalmarsund' te begeleiden, wat natuurlijk nodig is met al de huidige elektronica aan boord. Destijds was er geen verkeerspost, wij deden het gewoon zonder. Al met al was het niet meer de haven van toen.

Daarna naar Sölvesborg. Dit was mijn eerste Zweedse haven in 1966, lichtmatroos 16 jaar, de wereld ligt nog voor je open en je hebt nog twee sterke zeebenen. Erna ben ik ook nooit meer in deze havenplaats geweest. Het zag er nu ook niet meer naar uit dat er nog een koopvaardijschip afmeert. Het was wel leuk dat er nu aan de kade parkeerplaatsen zijn voor gehandicapten (zeelieden?) en dat er een kraai rondscharrelt met anderhalve poot, zodat de lichtmatroos van toen deze kraai kon voeren met vis die gebakken werd op een oude vissersboot. In de haven lag wel een oude sleepboot. Als zij te koop komt, zal deze oude kapitein haar kopen en er mee naar Harnösand varen, wat dan zijn laatste zeereis zal zijn.

De foto's:

1. Kalmar
2. stationnetje van Sölvesborg
3. deel v.d. haven van Sölvesborg
4. de kraai met anderhalve poot
5. de oude sleepboot

De foto's kunnen worden vergroot door er op te klikken.