De Samen

De Samen (in het Nederlands doorgaans aangeduid als ’Lappen’, wat eigenlijk een scheldwoord is), die de meest noordelijke delen van het Scandinavisch schiereiland bewonen, zijn de enige oorspron­kelijke bewoners van Europa en één van ’s werelds kleinste oervolken. Er zijn ongeveer 75.000 Samen, waarvan zo´n 20.000 in Zweden leven. Hoewel de Samen op vele manieren zijn geïntegreerd in de hedendaagse Zweedse samenleving, houden zij trots en vastberaden vast aan hun traditionele gewoonten en leefstijl. Ook al hebben de Samen tegenwoordig een vaste woonplaats, hun leven kent nog een element uit hun traditionele, nomadische manier van leven: in de zomer volgen de rendierhouders en hun families de dieren op hun weg van de bossen naar de berggebieden. In Lapland (Sápmi) vind je sporen van Samische nederzettingen die teruggaan tot de IJzertijd, zo’n 9600 jaar geleden. Van oorsprong zijn de Samen jagers en vissers, die in de 16e en17e eeuw begonnen met de rendierteelt. Vandaag de dag is ongeveer 10% van de Samen werkzaam in de rendierteelt. Ze leggen met hun dieren grote afstanden af, van de bossen in de winter naar de berggebieden in de zomer, net als vroeger. Er wordt inmiddels echter gebruik gemaakt van modern materiaal als sneeuwscooters, motorfietsen en helicopters in plaats van ski’s en honden. Het enorme leefgebied van de Samen, Sápmi (Lapland), dat het uiterste noorden van het poolgebied in Zweden, Noorwegen, Finland en het Russische schiereiland Kola omvat, wordt in deze landen deels beschouwd als ’de Samische natie’. Deze vier landen kennen allen een speciaal Samisch parlement. In Zweden is het Samische parlement gevestigd in Kiruna. Een ander centrum van Samische cultuur is het stadje Jokkmokk, waar je het Zweedse Berg- en Samenmuseum Ájtte vindt en een Samische school. Jaarlijks vindt in Jokkmokk de beroemde wintermarkt plaats (Jokkmokk vintermarknad). Een evenement waar de traditionele, Samische cultuur goed vertegenwoordigd is en dat een groeiend aantal bezoekers uit de hele wereld trekt. Sommige touroperators in Lapland en Noord-Zweden organiseren speciale ’Samische excursies’ voor toeristen, zoals een tocht met een rendierslee, en andere excursies. De rendierteelt wordt wellicht beschouwd als de belangrijkste van de drie pijlers waarop de traditionele Samische cultuur rust. De andere twee zijn de Samische taal en het traditionele handwerk van het volk, dat in het Zweeds 'slöjd' (sleujd) heet. De traditionele 'joik' is een bepaalde manier van zingen die voortkomt uit de oorspronkelijke Samische volksmuziek, en is een belangrijke manier om de mondelinge tradities over te brengen.